پیلانگێڕی نێودەوڵەتی خۆی نوێ كردۆتەوە

08 Tebax 2019 Pêncşem

داگیركردنی عەفرین و هەرە دواییش خەڵات‌دانان بۆ ئەو كەسانەی جێگەی سێ لە هەڤاڵانی پێشەنگی تەڤگەڕی ئێمە ئاشكرا بكەن بەشێكە لەو پیلانە...

شهید دیار غەریب

شوباتی ئەمساڵ بیست ساڵ بەسەر پیلانگێڕی نێودەوڵەتی و دەستگیركردنی رێبەر ئاپۆدا تێپەڕ دەبێت. رێبەر ئاپۆ لەدوای دەستگیركردنی چەندین جار جەختی لەوە كردەوە كە به‌ دەستگیركردنی ئەو لەو پیلانگێڕییەدا چەندە كورد كراوەتە ئامانج، ئەوەندەش توركیا كراوەتە ئامانج. هەربۆیە هەوڵی دەدا كە بەرپرسانی دەوڵەتی توركیا لە مەترسی ئەو پیلانگێڕییە ئاگادار بكاتەوەو ئەوانیش نەبن بە بەشێك لە پیلانگێرییەکە. هاوكات بە سوربوونەوە رۆڵی دەسەڵاتدارانی توركیای لە پیلانگێڕییەكەدا بە لاوەكی وەسف دەكرد نەك بە سەرەكی. بێگومان ئەو لێدوانەی بولەند ئەجەویدی سەرۆك وەزیری ئەو كاتەی توركیا كە وتی «ئێمە نازانین بۆچی ئاپۆیان رادەست كردین» باشترین بەڵگە بوو بۆ هەڵسەنگاندنەكانی رێبەر ئاپۆ. چونكە بەرپرسانی دەوڵەتی توركیا لە هەر كەسێك باشتر دەیانزانی كە دەستگیركردنی رێبەر ئاپۆ بە هێزو توانای ئەوان نەكراوەو لەچوارچێوەی پلانێكی تایبەتی ئەوانیشدا ئەنجام نەدراوە. لەبەر ئەوە سەریان سوڕ مابوو كە بۆچی رێبەر ئاپۆیان رادەست كردوون و ئەجەوید لێدوانی بەو شێوەیەی دەدا. بێگومان ئێمەش وەكو پەكەكە هەموو لایەنێكی ئەو پیلانگێڕییەمان نەخوێندبووەوە. هەر بۆ ئەوە هەوڵەكانمان لەو ئاستەدا نەبوو كە بتوانێت پلانگێڕییەكە پوچەڵ بكاتەوە. هەر ئەوە وای كرد كە رێبەر ئاپۆ لە یەكەم دەرفەتیدا لە دوای دەستگیركردنی بانگی لە پەكەكەو دەوڵەت كرد كە رێگە نەدەن ئەو یارییەی لە پشتی پیلانگێڕییەكەوە دەكرێت بگاتە ئامانج.

هاوكات رێبەر ئاپۆ زۆر جار باسی لەوە كردووەو دەڵێت لە زینداندا كە جاری یەكەم بەرپرسانی دەوڵەت هاتنە لام پێم گوتن وەرن با ئەم گەمەیە تێك بدەین و رێگە نەدەین پیلانگێڕی بگاتە ئامانجی خۆی. هەر ئەوەش وای كرد كە رێبەڕ ئاپۆ لەدوای دەستگیركردنی دژی ئەوە بوو شەڕ مەزن بكرێت و پێداگیری لەسەر بەردەوامی پڕۆسەی ئاشتی كرد. لە 2/8/1999دا داوای لە پەكەكە كرد شەڕ رابگرێت و هێزەكانی خۆشی بكشێنێتەوە بۆ دەرەوەی سنور. دواتر رێبەر ئاپۆ لە ساڵی 2008 دا و لە كاتی دەستپێكردنی دانوستاندنەكانی ئۆسلۆدا گوتی ئێمە رێگەمان لەسەركەوتنی پیلانگێڕی گرت. لە كاتی دانوستاندنەكانی (2015-2013) دا گەلێك جار دووپاتی دەكردەوە كە پیلانگێڕی بە تەواوی پوچەڵ نەبۆتەوەو پیلانگێڕان زۆر هەوڵ دەدەن كە دانوستاندن ئەنجام نەگرێت، هەتا بتوانن بەردەوامی بە پیلانگێڕی بدەن. بەڵام ئەوەی بینرا ئەوە بوو كە ئەردۆغان و لایەنگرانی گوێیان لەو بانگەوازییانە نەگرت و ئەو هەڵوێستانەی رێبەر ئاپۆیان بە لاوازی رێبەر ئاپۆ و پەكەكە لە قەڵەم داو كۆتاییان بە دیالۆك هێنا. ئەوەتا نزیكەی چوار ساڵە بانگەشەی ئەوە دەكەن كە ئەوان پەكەكەیان بێهێز كردووەو كۆتاییان پێ هێناوە، بەڵام لەم رۆژانەدا سلێمان سۆیلوی وەزیری ناوخۆی توركیا كە لە هەموو كەسێك زیاتر بانگەشەی لەناوچوونی پەكەكەی دەكرد، بانگ لە گەل دەكات و دەڵێت «لە بەرامبەر قەندیلدا شەرمەزارمان نەكەن.» هەروەها دەڵێت كە پەكەكە لە لایەنی ئەمریكاو هێزە دەرەكییەكانەوە پشتیوانی دەكرێت! ئەردۆغانیش لەچەندین بۆنەدا بانگەشەی ئەوە دەکات كە ئەوان شەڕی مان و نەمان دەكەن! بێگومان ئەو هەڵوێستانەو رەوشی ئابوری، سیاسی و كۆمەڵایەتی و پەیوەندییەكانی حكومەتەكەی ئەردۆغان و باخچەلی لەگەڵ دەرەوەدا ئەو راستیە دەردەخەن كە ئەردۆغان و دەوڵەتەكەی چەندە تەنگاو بوون.

لە بەرامبەر ئەو تەنگاوییەدا ئەردۆغان هەم لەسەر ئاستی دەرەوە، هەم لەسەر ئاستی ناوخۆی توركیا بە تەواوی هەموو شتێكی خۆی و توركیای هەڕاج كردووە، تەنیا لە پێناوی ئەوەی كە گورزێك لە پەكەكە بدات. هێزە جیهانییەكانیش بۆ ئەوەی بتوانن باشتر ئەردۆغان رام بكەن، جارجار هەندێك هەنگاو دەنێن كە دەماری میللیگەرایی ئەوو باخچەلی ختوكە بدات. بێگومان بێدەنگبونی ئەو هێزانە لەبەرامبەر گۆشەگیری سەر رێبەر ئاپۆ، چاونوقاندنیان لەبەرامبەر داگیركردنی عەفرین و هەرە دواییش خەڵات‌دانان بۆ ئەو كەسانەی جێگەی سێ لە هەڤاڵانی پێشەنگی تەڤگەڕی ئێمە ئاشكرا بكەن بەشێكە لەو پیلانە. ئەوەێ جێگەی سەرنجە ئەوەیە كە ئەردۆغان پێی وایە ئەو هێزانە لەبەر خاتری ئەو ئەو هەنگاوانە دەنێن. هەر بۆیە دەخوازێت لە رێگەی ئەو هەنگاوانەوە پشتیوانی دەرەكی زیاتر بەدەست بهێنێت و توركیایەكی بەهێز دروست بكات و ئارامی بۆ ناوچەكە بێنێت. هەر بۆیە پێداگیریش دەكات لەسەر نكۆڵیكردن لە كوردو مافەكانی و هێرش دەكاتە سەر دەسكەوتەكانی گەلی كورد لە رۆژئاوا و هەموو جێگەیەكی تر. لە بەرامبەر بە گەلی كورد شۆڤێنیزمی تورك گوڕ دەكات و دەخوازێت لە گۆڕانكاری ناوچەكەدا كورد نەبێتە خاوەنی پێگه‌ و بەو شێوەیە كێشەكان چارەسەر ببێت. تەڤگەڕی ئێمەش ئەوەی دەستنیشان كرد كە پیلانگێڕان، پیلانگێڕییان نوێ كردۆتەوەو دەخوازن بە فۆرمێكی تر بگەنە ئامانجەكانی خۆیان و ئەردۆغان و حكومەتەكەشی بوونەتە بەشێك لەو پیلانگێڕییەی كە ئەمڕۆ لە ناوچەکەدا بەڕێوە دەچێت. ئەمەش ئەركی تەڤگەڕی ئازادی كوردستان قورستر دەكات و دەمانخاتە بەردەم بەرپرسیارییەكی زیاتر و مێژوویی.

بۆ ئەوەی ئەركەكانمان لەم قۆناخەدا بەسەركەوتویی ئەنجام بدەین، گرنگە خوێندنەوەیەكی قوڵتر بۆ پیلانگێڕی بكەین. چونكە بێ خوێندنەوەیەكی قوڵ و هەمەلایەنە رەنگە رووكەشانە هەڵسوكەوت بكەین و ئەوەش ببێتە هۆكاری ئەوەی نەك پیلانگێڕی پوچەڵ نەكەینەوە، بەڵكو ببینە بەشێك لەو گەمەیەی كە پیلانگێڕان بەرنامەی بۆ دادەڕێژن. بێگومان ئەگەر هەڵوێستی رێبەر ئاپۆ نەبوایە، ئەوا شیمانە زۆر بوو كە لە ساڵی 1999دا پیلانگێڕان بگەیشتنایەتە ئامانجەكانی خۆیان. بە دڵنیاییەوە لە ئێستاشدا ئامانجی سەرەكی گۆشەگیركردنی رێبەر ئاپۆ ئەوەیە كە دەرفەتێك بۆ سەرخستنی پێڤاژۆی دووەمی پیلانگێڕی دروست بكەن. واتە ئەوەی رێبەر ئاپۆی گۆشەگیر كردووە هێزە پیلانگێڕەكانن كە ئەمڕۆ ئەردۆغان و ئاكەپەش بوونەتە بەشێك لەو هێزانە.

ڕێبەر ئاپۆ لە گەلێك نرخاندنیدا ئاماژەی بۆ ئەوە كردووە كە ئامانجی پیلانگێڕان لە پیلانگێڕی قوڵكردنەوەی ناكۆكی نێوان كوردو توركە، دروستكردنی شەڕی كوردو توركە. هەر كەسێكیش ئەو راستیە دەزانێت كە پیلانگێڕی لە كاتێكدا ئەنجامدرا كە دانوستاندن لە نێوان رێبەر ئاپۆ و دەوڵەتدا هەبوو. پەكەكە ئاگربەستی لە 1/9/1998 دا راگەیاندبوو. زۆر كەس و لایەن هیوایان وابوو كە كێشەی كورد لە توركیا لە رێگەی دانوستاندنەوە بەرەو چارەسەری هەنگاو دەنێت. پیلانگێڕانیش ئەوەیان بە مەترسی بۆ خۆیان بینی. هەر بۆیە بە هەموو شێوەیەك هەوڵی ئەوەیاندا كە ئەو پڕۆسەیە تێك بدەن. لەم بارەیەوە رێبەر ئاپۆ لە چەندین دیداری خۆیدا لەگەڵ پارێزەرەكانی لە ساڵانی رابردوودا ئاماژەی بۆ ئەوە كردووە كە زۆر ناوەندی جیهانی بەشێوەی جیاجیا لە ساڵانی نەوەدەكاندا پەیوەندییان پێوە كردووەو خواستویانە هاوكاری بكەن، بەڵام داواشیان ئەوە بووە كە پەكەكە لە چوارچێوەی ئەجیندای ئەواندا سیاسەت بكات. رێبەر ئاپۆ ئەوەش دەڵێت كە من داواكانی ئەوانەم پەسند نەكرد بۆ ئەوە پیلانگێڕیان لە دژم ئەنجامدا. هاوكات رێبەر ئاپۆ گەلێك جار جەختی لەوە كردۆتەوە كە ئامانجی پیلانگێڕی تەنیا گەلی كورد نیە، بەڵكو ئامانج ئەوەیە كە جوڵانەوەی كوردی بۆ خۆیان بەكار بهێنن. بەو شێوەیە هەم رێگە لە چارەسەری دۆزی كورد بگرن، هەم كورد بكەنە فاكتۆرێكی نائارامی لە ناوچەكەدا. لەو رێگەیەشەوە بتوانن بەهۆی ئەو نائارامییەوە بەردەوامی بە سیاسەتی خۆیان بدەن و دۆزی كوردیش وەكو شمشێری دیمقڵیتیس (شمشێرێكی دوودەم) بەكار بهێنن. كاتێك بینیان رێبەر ئاپۆ و پەكەكە سورن لەسەر دیالۆك و چارەسەری، پڕۆسەی دەستگیركردنیان دایە پێش. پیلانگێڕان پێیان وابوو بەهۆی دەستگیركردنی رێبەر ئاپۆوە، رێبەر ئاپۆو پەكەکە شەڕ قووڵ دەكەنەوەو بەو شێوەیە ئەوان دەگەنە ئامانجەكانی خۆیان. بەڵام كاتێك بینیان لە زیندانیشدا رێبەر ئاپۆ سورە لەسەر پەرەپێدانی چارەسەری و پێڤاژۆی دیالۆك ئەوانیش بەردەوامیان دا بە پیلانگێڕی. لە بیرمان نەچێت دوای ئەوەی كە پەكەكە لە 2/8/1999دا ئاگربەستی بێ وادەی راگەیاندو هێزەكانی لە ناو سنووری توركیا كێشایەوە، ئەمریكاو بریتانیاو چەندین وڵاتی یەكێتی ئەوروپا پەكەكەیان خستە ناو لیستی تیرۆرەوە. ئایا كەس ناپرسێت ئەوە بۆچی روی دا؟ پەكەكە كە لە ساڵی 1984ەوە هەتا 1998 شەڕی دەكرد بۆچی ئەو دەوڵەتانە نەیانخستە لیستی تیرۆرەوە، بەڵام لە كاتێكدا شەڕ رادەوەستێنێت هێرش دەكرێتە سەر رێبەرەكەی و دواتریش دەخرێتە لیستی تیرۆرەوە؟ سەرەڕای ئەو هەوڵانە رێبەر ئاپۆ و پەكەكە پێداگیریان كرد بۆ ئەوەی پیلانگێڕی پوچەڵ بكرێتەوە.

خاڵێكی تر كە گرنگە سەرنجی بدەینێ ئەوەیە كە رێبەر ئاپۆ قەت نەیگوت كە ئێمە پیلانگێڕیمان بە تەواوی پوچەڵ كردۆتەوە. بەڵكو دەیگوت ئێمە رێگەمان نەدا پیلانگێڕی بگاتە ئامانجی خۆی. هاوكات هەمیشە داوای دەكرد كە وریا بین پیلانگێڕان پڕۆسەی دیالۆك تێك نەدەن و دەیگوت وەرن با بە تەواوی پیلانگێڕی پوچەڵ بكەینەوە. لەگەڵ ئەوەدا زۆر جار لە رووی مێژووییەوە رەگ و ریشەی پیلانگێڕی دەبردەوە بۆ پرۆژەی دەوڵەت نەتەوەی هێزە سەردەستەكان كە لە چوارچێوەی پەیمانی سایكس ـ پیكۆ (1916)، كۆنگرەی قاهیر‌ە (1921)، لۆزان (1923)، سەرهەڵدانی شێخ سەعیدو رێككەوتنی ئەنقەرەی ساڵی 1926دا بەرنامەیان بۆ داڕێژاو هەتا ئێستا بەردەوامەو بە تەواوی پوچ نەكراوەتەوە. رێبەر ئاپۆ زۆرجار ئەو گەمەیەی كە لە ئەنجامی ئەو پەیمان و رێكەوتنانەدا بەرهەم هاتوون بە یاری تانجی و كەروێشكی چواندووە و دەڵێت ئەو هێزانە كوردو دەوڵەتانی ناوچەكەیان وەكو كەروێشك وتانجی لێ كردووەو دەڵێن: "كەروێشك را بكەو تانجی بیگرە!" لە ئێستاشدا دەخوازن هەر ئەو یارییە بەڕێوە ببەن و كورد وكو كەروێشك هەر رابكات و دەوڵەتی توركیاش وەكو تانجی هەر خەریكی گرتنی بێت.

ڕەنگە ئەو پرسیارەمان لە لا دروست ببێت كە بۆچی رێبەر ئاپۆ ئەو هەڵسەنگاندنانە دەكات؟ یان چۆن پیلانگێڕی خۆی نوێ دەكاتەوە؟ بۆ وەڵامی ئەو پرسانە گرنگە تایبەتمەندی هێزەكانی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری و ئەو مۆدێلەی كە كاری بۆ دەكەن، ناوەڕۆكی ئەو پەیمان و رێكەوتنانەی كە سەبارەت بە ناوچەكەو كورد ئەنجامیان داوە، ئەو هەنگاوانەی لە ئێستادا دەیهاوێژن بەباشی بزانین. دیارە تایبەتمەندیەكی سەرەكی هێزەكانی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری ئەوەیە كە ئەوان لەسەر لاسەنگی دەژین و ژیانی خۆیان بەردەوام دەكەن. لە دونیایەكدا كە هاوسەنگی هەبێت، پێوانەی مرۆیی، ئازادی و یەكسانی هەبێت ئەوا بۆ ئەوان كۆتایی دونیاكەیانە، لەبەر ئەوە لە دونیای ئەواندا هەمیشە دەبێت لاسەنگی هەبێت، هەتا هەندێك بتوانن لە سەر رەنجی هەندێكی تر بژین. لەم راونگەیەوە ئەو هێزانە رەنگە لە رواڵەتدا بانگەشەی هاوسەنگی، ئازادی و دیموكراسی و ئارامی بكەن، بەڵام لە راستیدا ئەوان نە هاوسەنگیان دەوێت، نە ئاشتی و ئارامی، نە ئازادی و دیموكراسی. رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش لەبەر ئەوەی ناوچەیەكی زەنگینە بە ژێرخان و سەرخانی خۆی، بووەتە ئامانجی ئەو هێزانەو ناخوازن قەت ئارامی بە خۆیەوە ببینێت. بۆ ئەمەش هەمیشە دەخوازن كێشەی گەلانی ئەم ناوچەیە بە هەڵواسراوی بمێنێتەوە، هەتا لەو رێگەیەوە دەست وەر بدەنە ناو بارودۆخی ناوچەكە. وەكوتر مۆدێلی سەرەكی ئەوان دەوڵەت نەتەوەیە، بۆ جێبەجێبوونی ئەو چەمكەش پەنایان بردۆتە بەر پەیمانی سایكس ـ پیكۆ و لەسەر بنەمای "پەرتكەو زاڵ بە"، هەم گەلانی ناوچەكەیان كرد بە دوژمنی یەكتر، هەم زۆربەی گەلانیان پارچە كرد. ئەمەش بابەتێكی ترە كە كاری لەسەر دەكەن.

سەدەی رابردوو لە جیهاندا بەگشتی و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەتایبەتی سەلمێندرا كە مۆدێلی دەوڵەت نەتەوە ناتوانێت كێشەكی گەلان چارەسەر بكات و كێشەكان قوڵتر دەكاتەوە، هێزە پیلانگێڕەكانیش لە ئێستادا لەبەر ئەوەی ئامانجیان قوڵكردنەوەی كێشەكانە نەك چارەسەركردنیان زۆر گرنگی بە گوڕكردنی ئەو چەمكە دەدەن و لەهەوڵی ئەوەدان كە هیچ كەس و لایەنێك بەدوای مۆدێل و فۆرمی تر نەگەڕین. لەبەر ئەوەی رێبەر ئاپۆ خاوەنی تێزێكی جیاوازەو لەڕێگەی تێزەكانی خۆیەوە هیوای بۆ چارەسەی و ئارامی دروستكردووە، دەخوازن بێدەنگی بكەن. هەر لەبەر ئەوەشە ئەوەندە بە پێداگیریەوە گۆشەگیری دەكەن. هاوكات دژایەتی پەكەكەش دەكەن بۆ ئەوەی كێشەكان بەبێ چارەسەر بمێننەوە. ئەردۆغان و حكومەتەكەشی ئەوەندە كورت‌بینن پێیان وایە كە ئەو هەنگاوانە خزمەتی ئەوان دەكات. ئەوانیش لە هەوڵی ئەوەدان لە رێگەی كۆمەڵێك هەنگاوەوە ئەنجام بگرن.

لە ئێستادا ئەردۆغان هاوتەریبی توندكردنی گۆشەگیری لەسەر رێبەر ئاپۆ، دەخوازێت لە رێگەی بەكارهێنانی تەكنیكەوە كۆتایی بە گەریلا بهێنێت. هاوكات لە رێگەی زیندووكردنەوەی پەیمانی واشنگتۆنی 17/9/1998 (كە لە نێوان پارتی و یەكێتیدا ئەنجام دراو هەردوو لایان پابەند كرد بەوەی كە دژی پەكەكە هەڵوێست وەربگرن) و پەیمانی ئەدەنە 20/10/1998 (كە لەنێوان توركیاو سوریادا ئەنجام درا بۆ دژایەتی تەڤگەری ئازادی كوردستان) و ئەنجامدانی هەندێك رێكەوتن و پەیمانی تر لەگەڵ ئێراق و ئێراندا پێش لە سەركەوتنی جوڵانەی ئازادی كورد بگرێت. رەنگە ئەردۆغان و باخچەلی پێیان وابێت كە بەو هەنگاوانە دەتوانن بگەنە ئامانجەكانیان. بەڵام بەدڵنیاییەوە لەناو هەڵەدان و بەو هەنگاوانە كۆتایی بە خۆیان دەهێنن. رەنگە ئەو جۆرە سیاسەتە لەسەدەی رابردوودا هەندێك سودی بە شۆڤێنیزمی توركیا گەیاندبێت، بەڵام هەر كەسێك دەزانێت كە توركیا هەمیشە لەرزۆك و كراوە بووە بۆ دەستێوەردان و لە لاوازترین قۆناخدا ژیاوە. هاوكات گەلی كورد لەو سیاسەتانە زیانی پێگەیشتووەو نەیتوانیوە بە ئاسودەیی بژی، بەڵام دەستی لە ناسنامەی خۆی بەر نەداوەو سەربەرزانە پێوەی ژیاوە.

گرنگە توركیا بە خۆیدا بچێتەوەو بزانێت كە لەو رێكەوتن و پەیمانانەی كە لە دژی كورد كردوونی چەندە قازانجی كردووە یان چەندە زیانی پێگەیشتووە؟ ئایا رێكەوتنەكانی ئەنقەرەی سالێ 1926، رێكەوتنی سەعدئابادی 1937، پەیمانی بەغدادی 1955، رێكەوتنی لەگەڵ ئێراقدا لە ساڵی 1982، رێكەوتنی 10/5/1997 لەسەر راكێشانی بۆری گازی سروشتی ئێراق و توركیا، رێكەوتنی ئەدەنەی 1998 لەگەڵ سوریا، رێكەوتنی لەگەڵ پارتی و یەكێتی لە ساڵی 1998، رێكەوتنی لەگەڵ ئێران لە19/12/1998 و رێكەوتنی گازی شین لەگەڵ روسیادا كە لە ناوەڕۆكی هەمویاندا دژایەتی كورد و دۆزەكەی هەبووە توانیان كۆتایی بە دۆزی كورد بهێنن و توركیا بەرەو پێشەوە ببەن؟ بێگومان وەڵامەكەی نەخێرە. بە دڵنیاییشەوە لێرە بە دواوەش توركیا ناتوانێ سود لەو جۆرە پەیمان و رێكەوتنانە وەربگرێت. بە پێچەوانەوە لەبەر ئەوەی بارودۆخی جیهان بە گشتی بەرەو گۆڕانكاری دەچێت و پایەو كۆڵەكەكانی سیستەمی رابردوو هەڵدەتەكێن و گەلی كوردیش خاوەنی رێبەرایەتی و تەڤگەڕێكی وشیار، خاوەن پرۆژەی چارەسەری و بە ئیرادەیە، ئەوا پێداگری ئەردۆغان لەسەر ئەو جۆرە هەنگاوانە كۆتایی بەخۆی دێنێت. پێویستە ئەردۆغان لە بیری نەكات كە ماوەیەك هێزە جیهانیەكان پشتیوانی سەدام حسێن و رژێمەكەیان كردو لە بەرامبەر ئەو كۆكوژی و جینۆسایدەی لە بەرامبەر بە گەلی كورد دەیكرد بێدەنگ بوون، بەڵام دوای ئەوەی ئەو هێزانە كاریان بە سەدام حسێن نەما ئەوا پەڕەی تاوانەكانیان بۆ هەڵدایەوەو ئەنجامەكەی چی بوو ئەردۆغان لە ئێمە باشتر دەیزانێت. هەر بۆیە ئەگەر ئەردۆغان ناخوازێت رووبەڕووی هەمان چارەنوسی سەدام حسێن ببێتەوە، ئەوا گرنگە هەرچی زووە گۆشەگیری سەر رێبەر ئاپۆ هەڵبگرێت و دەست لە سیاسەتانەی بەر بدات كە لەسەر دژایەتی كورد بونیادی دەنێت.

لە كۆتاییدا ماوەتەوە ئەوە بڵێم كە ئەو هەنگاوانەی رێبەر ئاپۆ لە ساڵانی سەرەتای پیلانگێڕیدا هه‌ڵیگرتبوو هۆكاری ئەوەی رێگە لە سەركەوتنی ئەو پیلانگێڕییە بگرێت كە لە 9/10/1998 دەستی پێكرد و لە 15/2/1999دا بووە هۆی دەستگیركردنی رێبەر ئاپۆ. لەم قۆناخەشدا ئەگەر لە چوارچێوەی رێنماییەكانی رێبەر ئاپۆدا هەڵسوكەوت بكەین، ئێمەش نەكەوینە ناو كاردانەوەی هەڵەوە، دەرفەتی بە تەواوی پوچەڵكردنەوەی پیلانگێڕی لەسەر كورد و رۆژهەڵاتی ناوین هەیەو دەتوانین قۆناخێكی نوێ لە رۆژهەڵاتی ناویندا دەست پێ بكەین. دەكرێت ئه‌م قۆناخه‌ بە رێنسانسی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەناوی بكەین كە جێگەی شۆڤێنیزمی نەتەوەیی، فاشیزم، توندڕەوی ئایینی و ئایینزایی تێدا نەبێتەوەو هەموو پێكهاتەكان بتوانن بە ئاسوودەیی پێكەوە بژین. هەر بۆیە بەرزكردنەوەی ئاستی تێكۆشان و كۆبوونەوە لە دەوروبەری ئەو بەرخۆدانەی لە ئیمرالی بەڕێوە دەچێت و شكاندنی ئەو گۆشەگیرییەی كە لەسەر ئیمرالی هەیە، بۆ ئەوەش پشتیوانیكردن لە چالاكی مانگرتن لە خواردن و سەرخستنی ئەو تێكۆشانە دەبێتە هەنگاوی یەكەم بۆ شكاندنی فاشیزم و پوچەڵكردنەوەی پیلانگێڕی و گەیشتن بە ژیانێكی ئازاد.